گواهی مبدأ (Certificate of Origin) مهم‌ترین سند اثبات «زادگاه کالا» در بازرگانی بین‌الملل است. اما برای صادرکنندگان ایرانی که قصد فروش کالا به روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان یا قرقیزستان را دارند، یک فرم ویژه به نام CT-3 (گواهی مبدا CT3) استفاده می‌شود. این گواهی پس از اجرای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) اجباری شده و به کالاهای واجد شرایط، تخفیف تعرفه‌ای می‌دهد.

گواهی مبدأ چیست و چرا گواهی مبدا CT-3 اهمیت دارد؟

گواهی مبدأ سندی رسمی است که کشور محل تولید یا «تبدیل اساسی» کالا را تأیید می‌کند. گمرک مقصد با استناد به این گواهی نرخ حقوق ورودی، سهمیه و محدودیت‌های فنی کالا را تعیین می‌کند. در مورد بازار اوراسیا، تنها گواهی مبدأ CT-3 اعتبار لازم برای دریافت تعرفه ترجیحی را دارد؛ فرم‌های دیگر (مثل A یا ATR) در این منطقه پذیرفته نمی‌شوند.

تفاوت CT-3 با سایر فرم‌های گواهی مبدأ

دامنه جغرافیایی: CT-3 فقط برای پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا معتبر است؛ فرم A برای کشورهای مشمول نظام ترجیحی GSP و ATR برای اتحادیه گمرکی ایران–ترکیه استفاده می‌شود.

معیار احراز مبدأ (بند ۹): در CT-3 لازم است روش محاسبه مبدأ (تماماً به‌دست آمده، تغییر تعرفه‌ای، ارزش افزوده منطقه‌ای و …) به‌صورت کد درج شود؛ در فرم A چنین الزام صریحی نیست.

سازمان صادرکننده: تنها اتاق‌های بازرگانی مجاز که فهرست آن‌ها به کمیسیون اقتصادی اوراسیا اعلام شده‌اند می‌توانند CT-3 صادر کنند.

مزیت مالی: دارنده CT-3 می‌تواند از تخفیف تعرفه ای موجود اتحادیه برای کالا های مد نظر استفاده کند.

موافقت‌نامه تجارت ترجیحی ایران–EAEU؛ مروری کوتاه

این توافقنامه از اکتبر ۲۰۱۹ اجرایی شد و به‌موجب آن، حدود ۸۶۰ قلم کالای ایرانی با نرخ‌های تعرفه‌ای پایین‌تر وارد منطقه اوراسیا می‌شود. شرط اصلی بهره‌مندی از این امتیاز، ارائه گواهی مبدأ CT-3 در گمرک مقصد است. بر اساس ماده ۱۳ توافقنامه، فقط کالایی که معیارهای فصل ۶ (قواعد مبدأ) را رعایت کند، مشمول تخفیف می‌شود.

مراحل صدور گواهی مبدأ CT-3 در ایران

• عضویت و اعتبار کارت بازرگانی – صادرکننده باید کارت معتبر داشته باشد.
• ثبت درخواست در سامانه گواهی مبدأ اتاق بازرگانی – بارگذاری پروانه گمرکی، بارنامه و فاکتور.
• تکمیل فرم الکترونیکی CT-3 – درج مشخصات کالا، HS Code شش‌رقمی و کد معیار مبدأ در ستون ۹.
• ارائه مدارک حضوری/پستی – اصل یا تصویر تأییدشده پروانه صادراتی و بارنامه.
• بررسی کارشناسی اتاق و تطبیق معیار مبدأ – اتاق ممکن است اسناد تولید یا فرایند تولید را مطالبه کند.
• پرداخت هزینه صدور – به‌صورت آنلاین
• دریافت نسخه‌های امضا و مهرشده – سه نسخه؛ دو نسخه برای صادرکننده، یک نسخه در بایگانی اتاق.

مدارک لازم

• پروانه صادراتی قطعی
• بارنامه دریایی یا زمینی
• فاکتور تجاری و پکینگ لیست
• در صورت لزوم، گواهی استاندارد یا بهداشت
• مستند تأییدکننده معیار مبدأ (صورتحساب مواد اولیه، فرمول ساخت، RVC محاسبات

خطاهای رایج و راهکار

• عدم انطباق وزن بین پروانه و بارنامه – همیشه وزن بارنامه را مبنا قرار دهید.
• کپی نامعتبر مهر اتاق – تنها نسخه اصلِ چاپی با امضای ترموگرافی قابل قبول است
• محاسبه اشتباه RVC (ارزش افزوده منطقه‌ای) – از فرمول‌های رسمی اتحادیه اقتصادی اوراسیا استفاده کنید.
• ارسال کالا از مسیر غیرمستقیم – بند ۶٫۹ «صادرات مستقیم» توافقنامه را نقض می‌کند و کل تخفیف را از بین می‌برد.
• عدم تطابق HS شش‌رقمی فرم با اظهار گمرکی مقصد – قبل از حمل، HS مقصد را با خریدار نهایی نهایی کنید.